Tematyka warsztatów realizowanych podczas XII TSBJ w Bydgoszczy

1.    Komputerowa analiza danych jakościowych. Podstawowe zasady oraz przykłady bezpłatnego oprogramowania – dr hab. Jakub Niedbalski, prof. UŁ, Uniwersytet Łódzki

 

Kurs skierowany jest przede wszystkim do badaczy, którzy dopiero chcą spróbować swoich sił w realizacji własnych projektów badawczych z wykorzystaniem programów CAQDA. W ich wypadku dobrym pomysłem może się okazać oprogramowanie bezpłatne dystrybuowane na zasadach licencji GNU, które w większości przypadków stanowi dobrą alternatywę dla nadal dość drogich i z tego względu nie zawsze powszechnie dostępnych programów odpłatnych. Dlatego podczas warsztatów ich uczestnicy zapoznają się z wybranymi, bezpłatnymi programami wspomagającymi proces analizy danych jakościowych. Zajęcia będą prowadzone w formie prezentowania podstawowych funkcji działania oprogramowania komputerowego a następnie samodzielnym wykonywaniu przez uczestników określonych poleceń z wykorzystaniem własnych materiałów.

 

2.    Kontemplacyjna teoria ugruntowana. Perspektywa i techniki badawczo-analityczne – prof. zw. dr hab. Krzysztof T. Konecki, Uniwersytet Łódzki

 

Warsztat będzie dotyczył zastosowania technik badań kontemplacyjnych w badaniach przy pomocy teorii ugruntowanej. Zostaną przedstawione różne techniki kontemplacyjne: medytacja i kontemplacja, autoobserwacja i autoraportowanie, noty kontemplacyjne, zenistyczne eksperymenty, dziennik kontemplacyjny, eksperymenty empatii. Warsztat pokaże jak obserwacja usytuowania i ucieleśnienia badacza może wspomóc konstruowanie teorii ugruntowanej, w której wymiar patyczny (pathic, zob. Max van Manen), ciało i emocjonalność oraz obserwacja tego jak pracuje umysł są inherentnym elementem kontekstu badawczego. Zostaną pokazane procedury łączenia teorii ugruntowanej i technik kontemplacyjnych: kodowania otwarte plus kontemplacja, kodowania teoretyczne plus kontemplacja (noty kontemplacyjne), wizualizacja oraz poetyzacja kategorii i procesu badawczego. Procedury te wspomagają także kreatywność w badaniach jakościowych i analizach danych oraz często wytwarzają „kontekst odkrycia”. Ponadto są pomocne do dereifikacji pojęć i kategorii, wspierając w ten sposób humanistyczne badania jakościowe. Zajęcia będą miały charakter praktyczny (6 godzin). Przebieg zajęć będzie następujący:

• Krótki wykład na temat badań kontemplacyjnych
• Krótki warsztat kontemplacji (potrzebny strój sportowy)
• Użycie i zastosowanie technik kontemplacyjnych
• Łączenie procedur teorii ugruntowanej z technikami kontemplacyjnymi
• Autoraportowanie i pisanie not kontemplacyjnych. (różnorodne formy raportowania – etnografia, wizualne techniki, poezja, kreatywne pisanie, itd.).

Zapisani uczestnicy otrzymają materiały do przeczytania przed warsztatami z dużym wyprzedzeniem.

 

3.    Praca z danymi jakościowymi. Modele pracy z danymi jakościowymi Melissy Freeman – dr hab. Magdalena Szpunar prof. UŚ, Uniwersytet Śląski

 

W trakcie szkolenia omówimy modele pracy z danymi jakościowymi Mellisy Freeman. Odpowiemy na pytanie, na czym polega praca z jakościowym materiałem badawczym przy pomocy kategorii, narracji, dialektyki, poetyki i schematów. Omówimy różnice pomiędzy myśleniem krytycznym, a kreatywnym. Podpowiemy, dlaczego synektyka może być pomocna dla badacza jakościowego i dlaczego w pracy z jakościowym materiałem badawczym warto porzucić fiksację funkcjonalną. Uczestników warsztatu zaznajomimy z technikami pracy w sytuacji wystąpienia blokad twórczych i poznamy strategie radzenia sobie z nimi, zapoznamy się z techniką kreatywnego myślenia SCAMPER.

 

4.    Tandem, kolektyw, grupa (nie)formalna. Kooperacja jako strategia pracy badawczej w terenie, podczas analizy danych oraz w procesie publikacji – dr Anna Wójtewicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, mgr Hanna Kroczak, Uniwersytet Łódzki

 

Zamysł naukowej kooperacji nie jest nowy, jednak w kulturze indywidualizmu stracił nieco na znaczeniu. Sposób rozliczania dorobku naukowego i tendencje neoliberalne w organizacji nauki skłaniają do ponownego przejrzenia się zarówno tej idei, jak i jej praktycznym wymiarom. Jako badaczki i badacze społeczni powinniśmy sobie odpowiedzieć na pytanie, czy nasza działalność zawodowa musi się kojarzyć z samotnymi zmaganiami z materią naszych obszarów badawczych? Przedmiotem warsztatu będzie zaprezentowanie korzyści i wyzwań działania w celowej, zorganizowanej, (współ)koordynowanej współpracy jako efektywnej strategii realizacji zadań badawczych i publikacyjnych: od formułowania problematyki i koncepcji, poprzez prowadzenie badań, po analizę oraz syntetyzowanie danych w artykułach i raportach. Strategie działania przyjmowane w toku pracy naukowej z udziałem badaczek i badaczy z różnych ośrodków i środowisk wymagają szczególnej ostrożności, zarówno ze względów instytucjonalnych, merytorycznych, jak interpersonalnych.

 

Z uczestniczkami i uczestnikami warsztatów podzielimy się naszymi doświadczeniami w realizacji empirycznych badań socjologicznych w instytucjach różnych sektorów, jak i odwołamy się do faktu bycia członkiniami mniej lub bardziej formalnych grup realizujących działania w obszarze nauk społecznych. Na przykładach zaczerpniętych z naszych zawodowych biografii przedstawimy wyzwania, z jakimi mierzą się ludzie nauki na różnych etapach kariery, a także pokażemy, w jaki sposób w radzeniu sobie z tymi trudnościami pomaga przynależność do grupy.

 

5.    Badania społeczne z udziałem osób Głuchych – wyzwania i perspektywy – dr Tomasz Kasprzak Instytut Socjologii Uniwersytet Śląski w Katowicach

 

Warsztat jest skierowany do badaczy, edukatorów i praktyków, którzy chcą zgłębić tematykę prowadzenia badań społecznych z udziałem osób Głuchych. Celem spotkania jest zaprezentowanie specyficznych wyzwań, które mogą wystąpić w kontekście badań społecznych uwzględniających tę grupę społeczną, oraz wskazanie metod i narzędzi umożliwiających skuteczną i etyczną pracę badawczą. Zakres warsztatu:

• Wprowadzenie do kwestii Głuchych w kontekście badań społecznych: Zrozumienie kultury Głuchych, języka migowego oraz społecznych uwarunkowań życia osób Głuchych.
• Wyzwania w badaniach z udziałem osób Głuchych: Bariery komunikacyjne, problemy z dostępnością, kwestia równości i inkluzji w badaniach.
• Metodyka badań społecznych w społeczności Głuchych: Jakie narzędzia i podejścia badawcze najlepiej sprawdzają się w badaniach z osobami Głuchymi?
• Etyka badań z udziałem osób Głuchych: Zasady szacunku, bezpieczeństwa i poufności, jak unikać stereotypów i stygmatyzacji.
• Praktyczne wskazówki: Jak angażować Głuchych w projektowanie i realizację badań? Jak tworzyć dostępne materiały badawcze i zapewnić odpowiednie wsparcie uczestnikom?

6.    Socjologia tekstylna. Wykorzystanie tekstyliów w badaniach socjologicznych – dr Katarzyna Niziołek Pracownia Sztuki Społecznej Zakład Socjologii Kultury Wydział Socjologii Uniwersytet w Białymstoku

 

Od stycznia 2024 realizujemy projekt badawczo-artystyczny pn. “Socjologia tekstylna”. Projekt polega na wykorzystaniu różnorodnych materiałów tekstylnych (tekstyliów) w zbiorowym działaniu twórczym, służącym jednocześnie zbadaniu społecznego doświadczenia tego rodzaju zaangażowania i jego znaczenia w kontekście lokalnym i globalnym. Przez tekstylia rozumiemy ogół wyrobów włókienniczych i pasmanteryjnych, takich jak: tkaniny, dzianiny, nici, włóczki, sznurki, tasiemki, koronki i inne podobne materiały.  Ich przetwarzanie może polegać na szyciu, dzierganiu, szydełkowaniu, haftowaniu, wyszywaniu, tkaniu, zaplataniu, farbowaniu, drukowaniu czy malowaniu. Może też włączać inne materiały, na przykład papier, części roślin czy drobne przedmioty.

 

W centrum działania znajduje się proces – twórczy i zarazem badawczy. Metodologicznie projekt opiera się na partycypacji, współpracy i zbiorowym tworzeniu, którego rezultatem jest tkanina artystyczna. Równolegle do zaangażowania twórczego wykorzystujemy przedmioty (np. osobiste pamiątki), piszemy refleksyjne dzienniczki i notatki, prowadzimy swobodne dyskusje grupowe (rozmowy podczas tworzenia). Cały proces jest dokumentowany fotograficznie. Fotografię traktujemy jako integralny element działania-badania.

 

Koncentrujemy się na ucieleśnionych, materialnych, performatywnych i relacyjnych aspektach sytuacji badawczej. Jest to sytuacja o niskim poziomie strukturyzacji i kontroli po stronie zaangażowanych badaczek i jednocześnie dużym poziomie sprawstwa i wpływu po stronie pozostałych uczestników. Innowacyjność naszego podejścia polega, z jednej strony, na wprowadzeniu tekstyliów w pole badania naukowego nie jako obiektu badania, ale jako składnika metody badawczej (opartej na tekstyliach i działaniu z tekstyliami), z drugiej zaś, na potraktowaniu tekstyliów w sposób kreatywny.

 

Podczas warsztatu chcemy podzielić się doświadczeniami, obserwacjami i refleksjami z projektu “Socjologia tekstylna” i jednocześnie zaprosić koleżanki i kolegów badaczy do udziału w tym projekcie. Warsztat składa się z 3 części: sensorycznej eksploracji różnych tekstyliów i tkanin, wykładu wprowadzającego do metodologii badań opartych na tekstyliach (textile-based research) oraz praktyki tekstylnej. Udział w warsztacie nie wymaga specjalnych kompetencji. Zapewniamy odzyskane materiały i przybory tekstylne, ale będziemy wdzięczne uczestnikom i uczestniczkom za dodanie do naszych zasobów tekstylnych swoich materiałów. Biorąc udział w warsztacie wyrażacie zgodę na wykonanie fotografii i wykorzystanie ich przez nas w dalszej pracy badawczej, w tym w publikacjach dotyczących projektu.

 

7.    Metodologia teorii ugruntowanej: analiza danych i generowanie teorii – dr hab. Marek Gorzko, prof. UP, Uniwersytet Pomorski w Słupsku

 

Głównym celem warsztatów jest zapoznanie uczestników z podstawowymi procedurami analitycznymi składającymi się na proces badawczy w świetle założeń metodologii teorii ugruntowanej oraz z logiką wpisaną w generowanie teorii. Założeniem warsztatów jest prześledzenie całości procesu badawczego – temu będzie podporządkowana kolejność i logika proponowanych ćwiczeń. Podczas warsztatów zostaną podjęte próby wyzyskania zalecanych przez klasyków teorii ugruntowanej technik wspomagania wrażliwości teoretycznej. Podjęte zostaną próby teoretyzowania w oparciu o analizowane dane.

 

Blok tematyczny 1 – W pierwszej kolejności nacisk położony zostanie na doskonalenie umiejętności kodowania danych zarówno pozyskanych drogą wywiadu, jak i pochodzących z notatek z obserwacji oraz z innych materiałów

• kodowanie otwarte
• kodowanie selektywne, kodowanie teoretyczne („Paradygmat kodowania“ i „Macierz warunków i konsekwencji“)
• A. Straussa – problemy z ich stosowaniem; Rodziny kodów teoretycznych – B. Glaser) oraz sporządzania not teoretycznych (memo)
• praca z diagramami jako specyficzną odmianą memos, reprezentacje graficzne danych.

Blok tematyczny 2 – Drugim obok kodowania zespołem procedur, który zostanie omówiony i „przećwiczony” (w ramach ograniczeń, jakie narzucają ramy czasowe i organizacyjne warsztatów) – to procedury teoretycznego pobierania próbek.

 

Warsztaty są skierowane przede wszystkim do badaczy rozpoczynających stosowanie procedur metodologii teorii ugruntowanej. Zapleczem teoretycznym jest przede wszystkim wersja metodologii zaproponowana przez twórców podejścia – A. Straussa i B. Glasera.

 

8.    Autoetnografia i praktyki samoobserwacji w życiu badawczym – dr Marcin Kafar, dr Izabela Kamińska-Jatczak, Uniwersytet Łódzki

 

Idea warsztatu wypływa z toczonej między nami dyskusji na temat doświadczeń składających się na idiom uprawiania i sięgania po autoetnografię przez badaczy/ki, który zasadza się między innymi wokół sensu zatrzymywania znaczących doświadczeń, któremu towarzyszy intencjonalna praca nad emocjami wykonywana w kontekście kontemplacji doświadczenia badawczego. Podczas warsztatów chcemy (roz)poznawać motywy i sposoby uprawiania autoetnografii, praktykować samoobserwację, dzielić się tym, co uchwycone w procesie. Mamy nadzieję, że finalnie warsztat pozwoli dokonać wielowymiarowej refleksji na temat granic werbalizowania, komunikowania, doświadczenia i związanych z nim wyzwań i ograniczeń, wpisanych w proces tworzenia autoetnograficznego przekazu. Proponujemy następujący przebieg warsztatów:

• podstawy autoetnografii jako metody badań i formy życia (badawczego)
• ćwiczenia z samoobserwacji: samoobserwacja oddechu: na bazie metody Vima Hoffa; samoobserwacja emocji na bazie metody Davida R. Hawkinsa
• „zatrzymanie” myśli, odczuć: zapisywanie, nagrywanie
• dzielenie się refleksjami
• dochodzenie do konkluzji: jaką wiedzę może przed nami ujawniać samoobserwacja, jak może być ona przydatna w tworzeniu autoetnografii w procesie badawczym, co można wyrazić a czego nie, gdzie leży granica „niewyrażalnego”.

Prosimy, by uczestnicy warsztatów byli ubrani w wygodne stroje pozwalające na swobodne wykonywanie ćwiczeń i posiadali maty do jogi lub karimaty. Po zapisaniu się na warsztaty, uczestnicy otrzymają od prowadzących materiały merytoryczne przydatne podczas prowadzonej dyskusji warsztatowej.