Uczenie się przez dociekanie (inquiry-based learning). Nowoczesny model uczenia się i nauczania

Kreatywność, krytyczne myślenie, komunikacja i współpraca, czyli tzw. 4C (od creativity, critical thinking, communication i collaboration) to elementy wskazane przez organizację “Partnerstwo na rzecz uczenia się XXI wieku”, które powinny stanowić podstawę w nowoczesnym modelu nauczania. Są też filarami modelu inquiry-based learning (IBL), czyli po polsku – uczenia się przez dociekanie.

Na czym polega nauka i nauczanie w tym modelu? To, co zdecydowanie wyróżnia IBL, to podejście całkowicie skoncentrowane na uczniu i wspierające jego zaangażowanie w proces uczenia się. Istotne jest również to, w jaki sposób dzieci i młodzież zdobywają nowe informacje. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie takiego środowiska i warunków, które pozwoli uczniom na uczenie się poprzez zadawanie pytań, poszukiwanie źródeł i samodzielną pracę.  

Jak w praktyce wygląda taki proces? Uczniowie, po sformułowaniu pytania, identyfikują źródła, z których mogą zaczerpnąć informacji na dany temat, a następnie opracowują wyjaśnienia i dzielą się wynikami przy wsparciu i pod nadzorem nauczyciela. To wszystko sprawia, że uczniowie są znacznie bardziej zaangażowani w naukę; nie słuchają jedynie tego, co prowadzący zajęcia mają im do przekazania, ale sami identyfikują problemy i zagadnienia, które chcieliby wyjaśnić i zrozumieć. Następnie – wykorzystując odpowiednie źródła i opierając się na dostępnej wiedzy naukowej – uzyskują odpowiedzi i poszerzają swoją wiedzę. W IBL kluczowe jest zatem zaktywizowanie uczniów i sprawienie, by zaangażowali się w naukę poprzez działanie. Tym samym wyjątkowa jest również rola nauczyciela; zazwyczaj to on decyduje o tym, jak od początku do końca przebiega proces nauki. W modelu uczenia się przez dociekanie nauczyciel pełni raczej rolę przewodnika czy doradcy, który wyjaśnia wątpliwości uczniów, nadaje kierunek procesowi poszukiwania odpowiedzi i pomaga interpretować pozyskane informacje. 

Uczenie się przez dociekanie stanowi nie tylko ogromne wyzwanie dla nauczycieli (którzy muszą porzucić dotychczasowe metody i skupić się na zapewnieniu uczniom swobody i wsparcia), ale też dla samych uczniów. Metoda IBL zmusza ich bowiem nie tylko do większej samodzielności w procesie nauki, ale również – za wzięcie za nią odpowiedzialności. Ostatecznie to uczniowie bowiem nie tylko formułują pytania i określają zagadnienia, które chcą zgłębić, ale również poszukują źródeł, które pomogą im uzyskać upragnione odpowiedzi, weryfikują je, analizują i konstruują wnioski, a także prowadzą aktywną dyskusję. Nauczyciel nie wykonuje pracy za uczniów, a jedynie wspiera ich w całym procesie. Taka nauka samodzielności jest cenną lekcją na przyszłość – można śmiało założyć, że uczniowie, którzy uczą się przez dociekanie, staną się osobami, które nie będą miały problemu z priorytetyzowaniem własnych obowiązków czy samodyscypliną. Nie trzeba chyba dodawać, że właśnie na takich umiejętnościach u pracowników zależy dziś właściwie wszystkim pracodawcom.  

Metoda IBL jest zatem z pewnością metodą, którą warto się zainteresować – to zadanie nie tylko nauczycieli, ale i rodziców. Korzyści z uczenia się przez dociekanie są bowiem nieocenione.