Świat zmienia się w zawrotnym tempie i transformacje te mocno dotykają zarówno przedsiębiorstw, jak i rynku pracy. Zwinność, rozumiana jako zdolność adaptacji i nieustannego uczenia się, stała się dziś ważniejsza niż formalne kwalifikacje i wyuczone umiejętności.
Co mówią eksperci
Jak stwierdzili eksperci i autorzy raportu Światowego Forum Ekonomicznego: „Aby poradzić sobie z nowością̨, zmianą, różnorodnością̨ i niepewnością̨, jednostki muszą umieć myśleć samodzielnie, a pracować – grupowo”. Żeby mieć przewagę, należy skupić się na rozwoju zdolności ciągłego dostosowywania się i angażowania w ten proces innych, a co najważniejsze – znać swoje możliwości i ograniczenia, pozostawać sobą i żyć w zgodzie ze swoimi wartościami. „Ważne jest nie tylko uczenie się nowych rzeczy, ale przede wszystkim nowego sposobu myślenia” – podsumowują.
Czego nauczył nas Nowy Jork
W wystąpieniu na TED, zatytułowanym „Chcesz pomóc? Zamknij się i słuchaj”, Ernesto Sirolli przytacza pewną anegdotę. W 1860 roku eksperci futurolodzy omawiali przyszłość Nowego Jorku za 100 lat. Uznali, że za 100 lat Nowego Jorku wcale nie będzie. Dlaczego? Dlatego, że aby zapewnić transport rosnącej populacji, potrzeba będzie sześciu milionów koni, a miasto nie jest w stanie poradzić sobie z ich odchodami. Okazało się, że problem koni zniknął wraz z rozwojem motoryzacji, a miasto rozwinęło się znacznie bardziej, niż przewidywali to eksperci 160 lat temu. Dziś także nie wiemy, czym zastąpimy obecne „konie”, dlatego musimy przygotować się na przyszłość w najlepszy dostępny nam sposób. Eksperci przekonują, że jeżeli firmom i instytucjom zajmującym się edukacją uda się wyposażyć pracowników w nowe, potrzebne umiejętności, zaowocuje to wzrostem wydajności i poprawą dobrobytu. Ważne są inwestycje w kompetencje miękkie, takie jak: krytyczne myślenie, kreatywność i inteligencja emocjonalna oraz przygotowanie się do tego, by dokształcać się przez całe życie, śledząc trendy i odpowiadając na nie.
Kompetencje, które warto rozwijać
Na podstawie raportu OECD „The Future of Education and Skills: Education 2030" wyodrębniono trzy „kompetencje transformatywne”, które dają młodym ludziom poczucie bycia innowacyjnym, odpowiedzialnym i świadomym. To kompetencje, które:
• umożliwiają tworzenie nowych wartości (oparte na innowacyjności, umiejętności adaptacji, kreatywności, ciekawości i otwartości umysłu),
• są związane z zarządzaniem konfliktami, godzeniem napięć i rozwiązywaniem dylematów (wymagają uwzględniania interesów i wartości innych),
• umożliwiają branie odpowiedzialności (opartej na dojrzałości intelektualnej i moralnej).
Według wspomnianego raportu, kompetencje społeczne w które warto inwestować to:
• przedsiębiorczość i zdolność do podejmowania inicjatywy (proaktywność),
• zarządzanie ludźmi i zespołami (w tym zarządzanie talentami, wiekiem i różnorodnością),
• przywództwo i wpływ społeczny,
• zdolności negocjacyjne – rozwiązywanie konfliktów, godzenie różnic,
• inteligencja emocjonalna – umiejętność rozpoznawania emocji własnych i innych ludzi, zarządzania nimi,
• orientacja na potrzeby,
• współpraca – dostosowywanie działań swoich i organizacji w odniesieniu do działań innych,
• kompetencja międzykulturowa,
• zarządzanie różnorodnością.
Jak odnaleźć się na zmieniającym się rynku pracy?
Z pomocą mogą nam przyjść pojęcia dobrze znane, a mianowicie longlife learning oraz self-directed learning. Lifelong learning jest niczym innym, jak nauką, rozwojem społecznym, a także stałym podnoszeniem kwalifikacji czy kompetencji w trakcie całego życia – od przedszkola po wiek emerytalny. Stale uzupełniane kwalifikacje bez wątpienia przyczyniają się do rozwoju współczesnych gospodarek. Umożliwiają większą produktywność pracy, polepszają konkurencyjność gospodarki i pozwalają dopasować się do ciągle zmieniających się potrzeb rynku. Dodatkowo jest to skuteczne narzędzie do walki z bezrobociem i ubóstwem. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych jest odpowiedzią na dynamiczne zmiany technologiczne oraz zmieniający się popyt na pracę. Pracownicy coraz częściej są zmuszani nawet do kilkukrotnej zmiany pracy lub zawodu. W związku z tym osoby o wyższym poziomie wiedzy będą w stanie łatwiej przystosować się do zmian. Szczególnie przydatna jest natomiast umiejętność uczenia się przez całe życie. „Samokształcenie jest procesem szczególnie istotnym w edukacji ustawicznej.
W zasadzie powinno stanowić podstawę edukowania się przez całe życie. Samokształcenie zatem należy rozumieć jako proces uczenia się prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest to proces samodzielnie prowadzonego uczenia się, którego cele, treść, formy, źródła i metody dobiera i ustala osoba ucząca się” ( J. Półturzycki, „Edukacja dorosłych za granicą”, Biblioteka Edukacji Dorosłych, tom 15, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1999). W przedstawionej definicji należy przede wszystkim zwrócić uwagę na świadomość dotyczącą uczenia się. Na poczucie tego, że uczymy się dla siebie samych. Trzeba jednak podkreślić, że osoba podejmująca osobistą odpowiedzialność za wszystkie wymienione elementy dydaktyczne, to osoba posiadająca umiejętność samokształcenia w tak wysokim stopniu, że wie dokładnie co, jak i gdzie zdobyć, i jakie czynności podjąć, by osiągnąć postawione samodzielnie cele. Samokształcenie jest umiejętnością, której można się nauczyć, i którą można doskonalić.
Jak radzić sobie z niepewnym
Zdolność tworzenia i reagowania na zmiany to sposób radzenia sobie z niepewnym i gwałtownie zmieniającym się światem oraz odnoszenia w nim sukcesów. Chodzi o zastanowienie się nad tym, co dzieje się w Twoim dzisiejszym otoczeniu, rozpoznanie stojącego przed Tobą ryzyka i znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak się do tego dostosować. Zwinni pracownicy chcą i potrafią dostrzec prawidłowości rządzące funkcjonowaniem świata, wykazują wybitną umiejętność nauki, a ich zdolności poznawcze obejmują również umiejętność oduczania się przestarzałych metod działania i rugowania niepotrzebnych nawyków. Zwinny pracownik jest wytrwały, elastyczny i znakomicie przekłada to, czego się nauczył, na nowe metody działania. Sprawne zastosowanie wszelkiej nowej wiedzy w praktyce jest dla niego czymś naturalnym. Trzeba mieć wielkie ambicje i dążyć do stopniowych postępów. Zwinność wskazuje, jaką drogą należy podążać, nawet wtedy, gdy – jak to się często zdarza – przyszłość jest nieoczywista.
Przeczytaj również: Bądź kapitanem, czyli o zarządzaniu w kryzysie.
